Πολυκυστικές Ωοθήκες
Οι Πολυκυστικές Ωοθήκες είναι μία συχνή κατάσταση που απασχολεί πολλές γυναίκες. Ένα 20-30% των γυναικών έχουν στο υπερηχογράφημα πολυκυστικές ωοθήκες.
Υπάρχει πολλές φορές μία σύγχυση στις γυναίκες γύρω από το τι είναι οι πολυκυστικές ωοθήκες. Οι «κύστεις» στις πολυκυστικές ωοθήκες δεν είναι πραγματικές κύστεις, αλλά ωοθυλάκια, οι μικρές δηλαδή κυστούλες που περιέχουν τα ωάρια και τα οποία υπάρχουν στις ωοθήκες όλων των γυναικών.
Η διαφορά στην περίπτωση των πολυκυστικών ωοθηκών είναι ότι ο αριθμός αυτών των ωοθυλακίων είναι μεγαλύτερος απ᾽ό,τι συνήθως, όπως μεγαλύτερο είναι συνήθως και το μέγεθος των πολυκυστικών ωοθηκών.
Μια δεύτερη σύγχυση υπάρχει μεταξύ των Πολυκυστικών Ωοθηκών (ΠΣ) και του Συνδρόμου Πολυκυστικής Ωοθήκης (ΣΠΟ). Ο όρος “Πολυκυστικές Ωοθήκες” έχει να κάνει με συγκεκριμένα χαρακτηριστικά των ωοθηκών στο υπερηχογράφημα.
Αντίθετα, Σύνδρομο Πολυκυστικής Ωοθήκης έχει μία γυναίκα όταν πληρεί δύο από τα τρία ακόλουθα κριτήρια και έχουν αποκλειστεί άλλα πιθανά αίτια. Τα τρία αυτά κριτήρια είναι: (1) η παρουσία πολυκυστικών ωοθηκών στο υπερηχογράφημα, (2) διαταραχές ωορρηξίας που σχετίζονται με διαταραχές κύκλου (κύκλοι με μεγάλες διακυμάνσεις που διαρκούν συνήθως πάνω από 35 ημέρες) και (3) αυξημένα ανδρογόνα, είτε κλινικά είτε σε εξετάσεις αίματος. Στην πράξη αυτό το οποίο απασχολεί τις γυναίκες είναι το Σύνδρομο Πολυκυστικής Ωοθήκης (ΣΠΟ).
Ποια είναι τα αίτια των πολυκυστικών ωοθηκών;
Η αιτιολογία του ΣΠΟ είναι σε μεγάλο βαθμό γενετική. Πρώτου βαθμού συγγενείς γυναίκων με ΣΠΟ εμφανίζουν και αυτές ΣΠΟ σε ποσοστό έως και 50%. Στη «ρίζα» του ΣΠΟ βρίσκονται ορμονικές διαταραχές που επηρρεάζουν τη λειτουργία των ωοθηκών.
Συχνά όμως, συνυπάρχουν και μεταβολικές διαταραχές, ειδικότερα αντίσταση στη δράση της ινσουλίνης και συνεπακόλουθα αυξημένα επίπεδα ινσουλίνης στο αίμα, καταστάσεις που συνυπάρχουν και στον τύπου 2 διαβήτη.
Γυναίκες με ΣΠΟ εμφανίζουν μεγαλύτερο κίνδυνο να εμφανίσουν διαβήτη στην εγκυμοσύνη ή και μετέπειτα στη ζωή τους.
Πώς γίνεται η διάγνωση των πολυκυστικών ωοθηκών;
Η διάγνωση του Συνδρόμου Πολυκυστικών Ωοθηκών γίνεται με μία σειρά εξετάσεων που αποκλείουν άλλες καταστάσεις και περιλαμβάνουν:
- Λήψη πλήρους γυναικολογικού ιστορικού
- Γυναικολογική εξέταση
- Διακολπικό υπερηχογράφημα έσω γεννητικών οργάνων
- Eξετάσεις αίματος για τον έλεγχο του ορμονικού και μεταβολικού προφίλ της γυναίκας
Ποια είναι τα συμπτώματα των πολυκυστικών ωοθηκών;
Πολλές γυναίκες με πολυκυστικές ωοθήκες στο υπερηχογράφημα δεν έχουν καθόλου συμπτώματα.
Γυναίκες με ΣΠΟ εμφανίζουν συχνά συμπτώματα που σχετίζονται με τα αυξημένα ανδρογόνα, όπως ακμή, αυξημένη τριχοφυία (ιδιαίτερα σε πρόσωπο, στήθος, πλάτη, κοιλιά, άκρα), αυξημένη λιπαρότητα στο δέρμα ή τα μαλλιά. Άλλα συμπτώματα είναι οι διαταραχές του κύκλου (αραιοί κύκλοι ή και πλήρης έλλειψη περιόδου χωρίς φάρμακα), υπογονιμότητα, παχυσαρκία.
Όπως υπάρχει μεγάλη ετερογένεια στην αιτιολογία του ΣΠΟ, έτσι μεγάλη είναι και η ετερογένεια στην κλινική εκδήλωσή του. Άλλες γυναίκες μπορεί να έχουν πολύ ήπια συμπτώματα και άλλες βαριές διαταραχές του αναπαραγωγικού και μεταβολικού προφίλ τους. Ακόμη και στην ίδια γυναίκα, τα συμπτώματα μπορεί να αλλάξουν με την πάροδο του χρόνου.
Γυναίκες χωρίς καθόλου συμπτώματα μπορεί αν πάρουν αρκετό βάρος να παρουσιάσουν σοβαρές διαταραχές του κύκλου τους, τριχοφυία, κτλ. και αντίστροφα, γυναίκες με έντονα συμπτώματα να βελτιωθούν χάνοντας βάρος.
Γενικά, η παρουσία παχυσαρκίας και αυξημένης ινσουλίνης στο αίμα σχετίζεται συνήθως με πιο σοβαρές εκδηλώσεις του συνδρόμου.
Ποια είναι η θεραπεία των πολυκυστικών ωοθηκών;
Δεν υπάρχει συγκεκριμένη θεραπεία του ιδίου του ΣΠΟ. Η θεραπεία στοχεύει τα συμπτώματα του ΣΠΟ και για τον λόγο αυτόν είναι εντελώς εξατομικευμένη στις ανάγκες κάθε γυναίκας.
Έτσι, για την αντιμετώπιση της αυξημένης τριχοφυίας εκτός από τις φυσικές μεθόδους αποτρίχωσης, όπως χρήση κεριού, ηλεκτρόλυση, φωτοθερμόλυση, laser, υπάρχουν και φαρμακευτικές μέθοδοι, όπως η χρήση συγκεκριμένων αντισυλληπτικών με αντι-ανδρογονική δράση και πιο ευνοϊκό προφίλ για τη θεραπεία της τριχοφυίας. Συνήθως θα χρειαστούν τουλάχιστον έξι με εννέα μήνες προτού αρχίσει να παρατηρείται βελτίωση με τη φαρμακευτική αγωγή. Για τη θεραπεία της ακμής πάλι, υπάρχουν αντίστοιχα φαρμακευτικά σκευάσματα.
Εάν οι διαταραχές του κύκλου είναι το σύμπτωμα που απασχολεί περισσότερο τη γυναίκα, τότε η λήψη αντισυλληπτικών είναι η ενδεδειγμένη θεραπεία, ενώ ελπίδες έχει δώσει και η χρήση σκευασμάτων με ινοσιτόλη.
Στις γυναίκες που επιθυμούν εγκυμοσύνη και έχουν διαταραχές του κύκλου και της ωορρηξίας τους, στόχος της θεραπείας είναι η πρόκληση ωορρηξίας είτε με λαπαροσκοπική χειρουργική στις ωοθήκες (ίσως με λιγότερο καλά αποτελέσματα) ή με φαρμακευτική αγωγή. Η τελευταία μπορεί να γίνει είτε με χάπια, είτε με ενέσιμες ορμόνες και παρακολούθηση του κύκλου με σειρά υπερηχογραφημάτων. Τελευταία λύση είναι η εξωσωματική γονιμοποίηση, η οποία όμως χρειάζεται αντιμετώπιση από έμπειρους γυναικολόγους αναπαραγωγής, λόγω του μεγαλύτερου κινδύνου συνδρόμου υπερδιέγερσης των ωοθηκών. Η παράλληλη χρήση αντιδιαβητικών φαρμάκων (μετφορμίνη) που βελτιώνουν το μεταβολικό προφίλ των ασθενών, πολλές φορές βελτιώνει την αποτελεσματικότητα της φαρμακευτικής αγωγής που δίνεται για πρόκληση ωορρηξίας ή στα πλαίσια της εξωσωματικής γονιμοποίησης.
Η θεραπεία του ΣΠΟ στοχεύει στην εξατομικευμένη αντιμετώπιση των αναγκών κάθε γυναίκας. Υπάρχει ποικιλία θεραπειών με σκοπό τη ρύθμιση του κύκλου, την πρόκληση ωορρηξίας και την αντιμετώπιση των συμπτωμάτων των αυξημένων ανδρογόνων. Η αντιμετώπιση τους χρειάζεται συχνά τη συνεργασία πολλών ειδικοτήτων, όπως γυναικολόγων, ενδοκρινολόγων, δερματολόγων, διατροφολόγων, αισθητικών και άλλων.
Η αλλαγή όμως, του τρόπου ζωής των γυναικών με την υιοθέτηση σωστών διατροφικών συνηθειών και την άσκηση φαίνεται να είναι από τους σημαντικότερους παράγοντες τόσο για την αντιμετώπιση των συμπτωμάτων του ΣΠΟ όσο και για τη μακροπρόθεσμη υγεία τους.